Jumping skierJumping skier
Skiboot in the snowSkiboot in the snow
Person doing a headstand in the snowPerson doing a headstand in the snow

Witamy w Atomic Boot Hub

Kompendium wiedzy o butach narciarskich

Witamy w Atomic Boot Hub

Kompendium wiedzy o butach narciarskich

Witamy w Atomic Boot Hub

Kompendium wiedzy o butach narciarskich

Witamy w Atomic Boot Hub

Kompendium wiedzy o butach narciarskich

Buty narciarskieto kluczowy elementłączący narciarzaz nartami.

Dowiedz się, jak znaleźć idealny model

Dopasowaniem

Komfortem

Osiągami

Właściwe buty to idealna równowaga między

Dopasowaniem

Komfortem

Osiągami

Właściwe buty to idealna równowaga między

Dopasowaniem

Komfortem

Osiągami

Właściwe buty to idealna równowaga między

Dopasowaniem

Komfortem

Osiągami

Właściwe buty to idealna równowaga między

Poznajmy powiązanie
między tymi trzema aspektami.

Dopasowaniem

Wszystko zaczyna się od dopasowania.

Dopasowaniem

Wszystko zaczyna się od dopasowania.

Dopasowaniem

Wszystko zaczyna się od dopasowania.

Dopasowaniem

Wszystko zaczyna się od dopasowania.
Dopasowanie butów narciarskich powinno przypominać mocny uścisk dłoni – nie powinno być ani zbyt ciasne, ani zbyt luźne. Kiedy buty leżą prawidłowo, a stopy odczuwają wygodę, lepiej jeździsz na nartach. Po prostu. 
BOA Justine
001
Dlaczego właściwe dopasowanie ma znaczenie?
Moc generowana przez ciało jest przekazywana na narty poprzez stopy. Buty narciarskie to podstawa.
Skier jumping
002
Od czego zależy dopasowanie?
Odpowiednie dopasowanie to połączenie pierwotnego dopasowania z procesem personalizacji.
01

Zacznijmy od pierwotnego dopasowania

To, jak buty narciarskie leżą po pierwszym założeniu, stanowi wypadkową niepowtarzalnego kształtu Twoich stóp oraz kształtu skorupy i konstrukcji linera butów. Nazywamy to pierwotnym dopasowaniem.

Oczywiście można je poprawić w procesie personalizacji, ale już po pierwszym założeniu buty powinny solidnie trzymać stopy i być wygodne. To trochę jak przy zakupie nowego materaca: nie może się zapadać, ale musi być wygodny.

Zacznijmy od pierwotnego dopasowania

Zacznijmy od pierwotnego dopasowania

01
To, jak buty narciarskie leżą po pierwszym założeniu, stanowi wypadkową niepowtarzalnego kształtu Twoich stóp oraz kształtu skorupy i konstrukcji linera butów. Nazywamy to pierwotnym dopasowaniem.

Oczywiście można je poprawić w procesie personalizacji, ale już po pierwszym założeniu buty powinny solidnie trzymać stopy i być wygodne. To trochę jak przy zakupie nowego materaca: nie może się zapadać, ale musi być wygodny.
011
Buty narciarskie nie powinny powodować bólu
Czas obalić odwieczny mit, że buty narciarskie muszą być boleśnie ciasne, aby zapewniać wysoką wydajność. To po prostu nieprawda.
012CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E1: How tight should a ski boot fit?
Atomic
00:00
012
Jak ciasno buty powinny być dopasowane ?
Rozmiarówka butów narciarskich różni się od tej stosowanej w przypadku codziennego obuwia. Buty narciarskie przylegają do stóp bardziej niż sneakersy, ponieważ narciarstwo to wymagający sport, w którym występują siły skręcające pochodzące od stóp.
013
Czego unikać
Nie kupuj butów, które leżą jak miękkie pantofle. Większość problemów związanych z dopasowaniem wynika ze zbyt dużej przestrzeni wewnątrz buta.

Kupując, nie kieruj się kolorystyką. Szata graficzna butów nie ma znaczenia, jeśli mają nieodpowiedni kształt dla Twoich stóp. To buty wybierają Ciebie – nie odwrotnie.
02

Wybór właściwego rozmiaru

Już wiesz, jak ważne jest odpowiednie dopasowanie butów narciarskich. Być może myślisz, że wiesz, jaki jest Twój rozmiar buta, ale jest prawdopodobne, że od lat jeździsz w butach o niewłaściwym rozmiarze. Aby określić odpowiedni rozmiar, który wyznacza skala Mondo Point, najpierw trzeba sprawdzić długość stopy.

Wybór właściwego rozmiaru

Wybór właściwego rozmiaru

02
Już wiesz, jak ważne jest odpowiednie dopasowanie butów narciarskich. Być może myślisz, że wiesz, jaki jest Twój rozmiar buta, ale jest prawdopodobne, że od lat jeździsz w butach o niewłaściwym rozmiarze. Aby określić odpowiedni rozmiar, który wyznacza skala Mondo Point, najpierw trzeba sprawdzić długość stopy.
021CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E2: How to measure your foot length?
Atomic
00:00
Length
021
Jak zmierzyć długość stopy?
Pomiar długości stopy to pierwszy krok w procesie określenia odpowiedniego rozmiaru buta. Oto instrukcje, jak samodzielnie zmierzyć stopy w domu:
022CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E3: What is Mondo Point?
Atomic
00:00
022
Czym jest Mondo Point?
Mondo Point to wymyślny sposób na opisanie rozmiaru skorupy butów narciarskich. Twój rozmiar w skali Mondo Point jest równy długości Twojej stopy w centymetrach.
Size
023
Jak sprawdzić, czy buty mają właściwy rozmiar?
Wyjmij linera ze skorupy. Mając założoną cienką skarpetę narciarską, włóż stopę w plastikową skorupę tak, aby palce dotknęły przodu buta. Ilość miejsca za piętą będzie cenną informacją.
024SZEROKOŚCI SKORUPY HAWX
BOOTHUB E4: Finding the width of your foot
Atomic
00:00
Width
024
Określenie właściwej szerokości stopy
Szerokość skorupy to kolejny ważny aspekt odpowiedniego dopasowania butów narciarskich.
025OBJĘTOŚCI HAWX
BOOTHUB E5: Volume
Atomic
00:00
Volume
025
Objętość
Stopy mogą mieć małą, średnią lub dużą objętość. Chodzi o to, ile przestrzeni pozostaje między spodem i wierzchem buta na wysokości podbicia i palców.
03

Systemy zapinania

Wybór sposobu zapinania butów to kwestia osobistych preferencji. W zależności od kształtu stopy system zapięcia może mieć jednak wpływ na dopasowanie.

Systemy zapinania

Systemy zapinania

03
Wybór sposobu zapinania butów to kwestia osobistych preferencji. W zależności od kształtu stopy system zapięcia może mieć jednak wpływ na dopasowanie.
031
BOA®
BOA® Fit System to nowsza technologia zapięcia butów narciarskich.
032
Tradycyjne systemy klamer
Cztery klamry to konwencjonalny sposób zapinania butów. Klamry są wytrzymałe, łatwe w naprawie i proste w obsłudze.
031
BOA®
BOA® Fit System to nowsza technologia zapięcia butów narciarskich.
032
Tradycyjne systemy klamer
Cztery klamry to konwencjonalny sposób zapinania butów. Klamry są wytrzymałe, łatwe w naprawie i proste w obsłudze.
04

Idealne dopasowanie to nie tylko buty

Wybór odpowiednich butów narciarskich jest oczywiście kluczowy, nie zapominaj jednak o tym, jak ważne jest posiadanie odpowiednich skarpet narciarskich i specjalistycznych wkładek. Te elementy mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia prawidłowej funkcjonalności i właściwego dopasowania butów narciarskich.

Idealne dopasowanie to nie tylko buty

Idealne dopasowanie to nie tylko buty

04
Wybór odpowiednich butów narciarskich jest oczywiście kluczowy, nie zapominaj jednak o tym, jak ważne jest posiadanie odpowiednich skarpet narciarskich i specjalistycznych wkładek. Te elementy mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia prawidłowej funkcjonalności i właściwego dopasowania butów narciarskich.
Socks
041
Wybór odpowiednich skarpet narciarskich
Cienkie skarpety narciarskie z zerową lub minimalną wyściółką zapewnią optymalne dopasowanie butów narciarskich – bez zgrubień i nadmiaru materiału.
Footbed
042
Wkładki robią wielką różnicę
Ludzkie stopy to elastyczne systemy zawieszenia zaprojektowane do chodzenia i biegania – umieszczenie w twardych plastikowych butach narciarskich można odczuwać jako nienaturalne.
Find a retailer
05

Personalizacja dopasowania

Dopasowanie przy pierwszym założeniu (czyli pierwotne dopasowanie) nowych butów narciarskich to zaledwie punkt wyjścia. Następnie możesz skorzystać z szeregu opcji personalizacji, aby poprawić dopasowanie.

Personalizacja dopasowania

Personalizacja dopasowania

05
Dopasowanie przy pierwszym założeniu (czyli pierwotne dopasowanie) nowych butów narciarskich to zaledwie punkt wyjścia. Następnie możesz skorzystać z szeregu opcji personalizacji, aby poprawić dopasowanie.
051
Opcje personalizacji dopasowania
W zależności od tego, jak stopy leżą w butach, może być konieczne rozszerzenie, optymalizacja lub zmniejszenie.
052
Rozszerzenie
Polega na zwiększeniu szerokości skorupy, aby dopasować ją do rozmiaru stopy.
053
Optymalizacja
Kiedy Twoja stopa pasuje do kształtu skorupy, ale chcesz „dostroić” dopasowanie, najlepszym wyjściem jest optymalizacja.
054
Zmniejszenie
Kiedy stopy za bardzo poruszają się w butach, oznacza to, że potrzebujesz mniejszego rozmiaru lub, jeśli różnica jest subtelna, zmniejszenia objętości, aby uzyskać ciaśniejsze dopasowanie.
051
Opcje personalizacji dopasowania
W zależności od tego, jak stopy leżą w butach, może być konieczne rozszerzenie, optymalizacja lub zmniejszenie.
052
Rozszerzenie
Polega na zwiększeniu szerokości skorupy, aby dopasować ją do rozmiaru stopy.
053
Optymalizacja
Kiedy Twoja stopa pasuje do kształtu skorupy, ale chcesz „dostroić” dopasowanie, najlepszym wyjściem jest optymalizacja.
054
Zmniejszenie
Kiedy stopy za bardzo poruszają się w butach, oznacza to, że potrzebujesz mniejszego rozmiaru lub, jeśli różnica jest subtelna, zmniejszenia objętości, aby uzyskać ciaśniejsze dopasowanie.

Komfort

Nawet najlepsi zawodnicy na świecie
chcą czuć się komfortowo.

Komfort

Nawet najlepsi zawodnicy na świecie
chcą czuć się komfortowo.

Komfort

Nawet najlepsi zawodnicy na świecie
chcą czuć się komfortowo.

Komfort

Nawet najlepsi zawodnicy na świecie
chcą czuć się komfortowo.
Komfort nie powinien być traktowany jako kwestia drugorzędna. Wygodne buty mają ogromny wpływ na wydajność – nawet najlepszym zawodnikom na świecie zależy na komforcie. 
Skier jumping, blue sky
001
Jakie odczucia wywołują wygodne buty narciarskie?
Kiedy mówimy o komforcie butów narciarskich, nie mamy na myśli luźnego lub obszernego dopasowania – jak miękkie pantofle.
Boothub
002
Komfort to kwestia indywidualna
Dla każdego narciarza komfort może być czymś innym – i może się drastycznie różnić w zależności od oczekiwań dotyczących osiągów.
001CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB 7: Test your comfort level
Atomic
00:00
002CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E8: Comfort is personal
Atomic
00:00
01

Linery

Linery, czyli miękkie buty wewnętrzne, które utrzymują stopy na miejscu wewnątrz skorupy, mają duży wpływ na dopasowanie butów i odczuwane wrażenia. W Atomic ciężko pracujemy, aby uzyskać równowagę między dobrym pierwotnym dopasowaniem linerów a wytrzymałymi, trwałymi materiałami, które sprostają próbie czasu.

Linery

Linery

01
Linery, czyli miękkie buty wewnętrzne, które utrzymują stopy na miejscu wewnątrz skorupy, mają duży wpływ na dopasowanie butów i odczuwane wrażenia. W Atomic ciężko pracujemy, aby uzyskać równowagę między dobrym pierwotnym dopasowaniem linerów a wytrzymałymi, trwałymi materiałami, które sprostają próbie czasu.
011
100% ręcznie wykonane
W Atomic linery odgrywają pierwszoplanową rolę. Każdy liner jest wykonywany ręcznie z 50 różnych części, co czyni go najbardziej skomplikowanym, kosztownym i czasochłonnym elementem butów narciarskich. Wykonanie jednej pary linerów zajmuje około godzinę.
Liner Detail
012
Technologie w linerach butów Atomic Hawx
Linery z linii butów Hawx są wyposażone w trzy główne technologie dopasowania oferujące różne stopnie personalizacji i komfortu.
013CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E9: Atomic’s performance toolbox for Hawx liners
Atomic
00:00
Liner Detail
013
Funkcjonalne rozwiązania Atomic w linerach Hawx
Oprócz naszych unikalnych technologii linery Hawx każdego poziomu wykorzystują specjalne pianki, tkaniny i materiały zewnętrzne, aby zapewnić precyzyjne dopasowanie sprawiające wrażenie drugiej skóry.

Od modelu Bronze po model Professional linery zapewniają coraz twardsze dopasowanie, coraz lepsze osiągi narciarskie i coraz większe możliwości w zakresie personalizacji.

Osiągi

Elastyczność, tworzywa sztuczne,
i styl konstrukcji buta narciarskiego

Osiągi

Elastyczność, tworzywa sztuczne,
i styl konstrukcji buta narciarskiego

Osiągi

Elastyczność, tworzywa sztuczne,
i styl konstrukcji buta narciarskiego

Osiągi

Elastyczność, tworzywa sztuczne,
i styl konstrukcji buta narciarskiego
Osiągi butów są jak najbardziej powiązane z dopasowaniem i komfortem, ale na razie dowiedzmy się, w jaki sposób osiągi zależą od flexu, tworzyw sztucznych i konstrukcji butów narciarskich.  
01

Czym jest flex?

Flex określa, jak twarde lub miękkie są buty. Wskazuje na to numeryczna ocena sztywności lub oporu butów, gdy zginasz nogi w stawach skokowych i kolanowych, przyjmując pozycję zjazdową.

Czym jest flex?

Czym jest flex?

01
Flex określa, jak twarde lub miękkie są buty. Wskazuje na to numeryczna ocena sztywności lub oporu butów, gdy zginasz nogi w stawach skokowych i kolanowych, przyjmując pozycję zjazdową.
Flex
011
Wskaźnik flexu
Wszystkie marki używają wskaźnika flexu do określenia sztywności skorupy w zakresie pochylenia do przodu.
012CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E10: What influences flex?
Atomic
00:00
012
Od czego zależy flex?
Wskaźnik flexu butów zależy od kilku czynników.
013CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E11: Flex patterns
Atomic
00:00
013
Wzorce flexu
Progresywny wzorzec flexu oznacza, że buty są tym sztywniejsze, im większy jest wywierany na nie nacisk.
014CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E12: Find the right flex for you
Atomic
00:00
014
Określenie odpowiedniego flexu
Buty nie wiedzą, jak dobrze jeździsz na nartach – odczuwają jedynie oddziałujące na nie siły. Odpowiedni flex powinien odzwierciedlać Twoją budowę ciała, wagę, wzrost, siłę, zakres ruchomości w stawie skokowym i inne siły, które oddziałują podczas jazdy na nartach. Zbyt sztywne buty będą skutkować nieprawidłową pozycją ciała i szarpiącą jazdą. Przy zbyt miękkich butach każdy skręt będzie kosztował więcej siły.
015
Za kulisami
Opracowując nowe buty Atomic, najpierw tworzymy model o flexie 130 – najwyższym w linii Hawx. Testy flexu przeprowadzane są przy użyciu specjalnie skonstruowanego robota, który ugina skorupę. Po przetestowaniu materiałów i konstrukcji oraz uzyskaniu pożądanej sztywności opracowujemy modele o niższym flexie – 120, 110, 100 i tak dalej – zmieniając twardość wtryskiwanego materiału.
02

Konstrukcja butów

Przez konstrukcję butów rozumiemy to, jak dokładnie zbudowana jest plastikowa skorupa. Buty narciarskie można skonstruować na kilka różnych sposobów – mogą mieć dwuczęściową konstrukcję, opartą na zachodzących na siebie płatach skorupy, lub trzyczęściową konstrukcję, znaną również pod nazwą cabrio. Każda konstrukcja ma inną charakterystykę, która może przemawiać do innych narciarzy. Tutaj skupimy się tylko na konstrukcji dwuczęściowej.

Konstrukcja butów

Konstrukcja butów

02
Przez konstrukcję butów rozumiemy to, jak dokładnie zbudowana jest plastikowa skorupa. Buty narciarskie można skonstruować na kilka różnych sposobów – mogą mieć dwuczęściową konstrukcję, opartą na zachodzących na siebie płatach skorupy, lub trzyczęściową konstrukcję, znaną również pod nazwą cabrio. Każda konstrukcja ma inną charakterystykę, która może przemawiać do innych narciarzy. Tutaj skupimy się tylko na konstrukcji dwuczęściowej.
021
Konstrukcja dwuczęściowa (overlap) / zachodzące na siebie płaty skorupy
Dwuczęściowa konstrukcja oznacza, że buty mają górną cholewkę i dolną skorupę – obie wykonane z tworzywa sztucznego.
021
Konstrukcja dwuczęściowa (overlap) / zachodzące na siebie płaty skorupy
Dwuczęściowa konstrukcja oznacza, że buty mają górną cholewkę i dolną skorupę – obie wykonane z tworzywa sztucznego.
021CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E13: Two-piece / Overlap construction
Atomic
00:00
03

Materiały

Różne materiały, z których wykonane są buty narciarskie, mogą różnie działać i sprawiać różne wrażenie. Wiedza o tym, z jakich tworzyw sztucznych wykonane są buty – i jaka jest charakterystyka tych materiałów – pomoże Ci zrozumieć, dlaczego buty zachowują się w taki, a nie inny sposób. Pomoże to określić, jakich materiałów szukać, wybierając kolejne buty narciarskie.

Materiały

Materiały

03
Różne materiały, z których wykonane są buty narciarskie, mogą różnie działać i sprawiać różne wrażenie. Wiedza o tym, z jakich tworzyw sztucznych wykonane są buty – i jaka jest charakterystyka tych materiałów – pomoże Ci zrozumieć, dlaczego buty zachowują się w taki, a nie inny sposób. Pomoże to określić, jakich materiałów szukać, wybierając kolejne buty narciarskie.
031
Stosowane tworzywa sztuczne
Trzy główne rodziny tworzyw sztucznych stosowane w produkcji butów narciarskich to polipropylen (PP), poliuretan (PU) i poliamid (PA).

Każdy element butów – dolna skorupa, cholewka, grip pad – może zawierać wtrysk z różnych tworzyw sztucznych, dlatego warto wyciągnąć linery i poszukać stempla wtrysku ze skrótami, takimi jak PP, PU lub PA, oraz strzałki wskazującej, które z tworzyw zostało użyte.

Aby wiedzieć, z czego wykonane są buty, trzeba sprawdzić zarówno skorupę, jak i cholewkę.
032
Polipropylen (PP)
Polipropyleny są na ogół najtańszymi tworzywami sztucznymi najczęściej stosowanymi w butach niższej klasy. (Inne firmy mogą używać PP w butach z wyższej półki, ale Atomic tego nie robi).
033CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E14: PUs
Atomic
00:00
033
Poliuretan (PU)
Poliuretan to krok naprzód w porównaniu z tworzywami PP. Niezależnie od marki większość butów narciarskich dla dorosłych jest wykonana z tworzyw PU – ale nie wszystkie tworzywa PU powstają w ten sam sposób.
034
Poliamid (PA)
Ze względu na swoją lekkość tworzywa PA są stosowane przede wszystkim w butach skitourowych.
035
Tworzywa sztuczne wzbogacone włóknami
Tworzywa sztuczne mogą być również wzbogacone włóknem węglowym lub włóknem szklanym.
04

Geometria butów

Geometria butów narciarskich odnosi się do ich pozycji, w tym do subtelnych zmian w aspekcie, takich jak kąt nachylenia podeszwy czy pochylenie do przodu. Ułatwia dopasowanie butów do specyficznych potrzeb.

Geometria butów

Geometria butów

04
Geometria butów narciarskich odnosi się do ich pozycji, w tym do subtelnych zmian w aspekcie, takich jak kąt nachylenia podeszwy czy pochylenie do przodu. Ułatwia dopasowanie butów do specyficznych potrzeb.
041
Czym jest pochylenie do przodu (forward lean) ?
Pochylenie do przodu to kąt załamania górnej cholewki, który pozwala narciarzowi przyjąć odpowiednią pozycję zjazdową.
042
Kąt nachylenia podeszwy (ramp angle)
To kąt nachylenia od pięty do palców. Wpływa na staw skokowy i pozycję ciała.
043
Geometria jest standardem dla całej linii
Wszystkie buty Hawx oferują legendarne dopasowanie Hawx, czyli połączenie spójnej konstrukcji linera, tego samego pochylenia do przodu i tego samego kąta pochylenia podeszwy oraz identycznej neutralnej pozycji – bez względu na to, którą z trzech szerokości (Ultra, Prime lub Magna) wybierzesz.
041
Czym jest pochylenie do przodu (forward lean) ?
Pochylenie do przodu to kąt załamania górnej cholewki, który pozwala narciarzowi przyjąć odpowiednią pozycję zjazdową.
042
Kąt nachylenia podeszwy (ramp angle)
To kąt nachylenia od pięty do palców. Wpływa na staw skokowy i pozycję ciała.
043
Geometria jest standardem dla całej linii
Wszystkie buty Hawx oferują legendarne dopasowanie Hawx, czyli połączenie spójnej konstrukcji linera, tego samego pochylenia do przodu i tego samego kąta pochylenia podeszwy oraz identycznej neutralnej pozycji – bez względu na to, którą z trzech szerokości (Ultra, Prime lub Magna) wybierzesz.
05

Personalizacja geometrii butów

Geometrię butów można zmienić, aby kąty współpracowały w większej harmonii z ciałem, co skutkuje wyższym poziomem wydajności.

Personalizacja geometrii butów

Personalizacja geometrii butów

05
Geometrię butów można zmienić, aby kąty współpracowały w większej harmonii z ciałem, co skutkuje wyższym poziomem wydajności.
Forward Lean
051
Regulacja pochylenia do przodu
W zależności od zakresu ruchomości w stawie skokowym oraz umięśnienia nóg możesz potrzebować mniejszego lub większego pochylenia do przodu.
Motion Range
052
Jak sprawdzić w domu zakres ruchomości w stawie skokowym?
Stań boso na płaskiej powierzchni, ze stopami leżącymi płasko na ziemi. Zginając nogi w stawie skokowym, przesuń kolana do przodu do momentu, kiedy zaczną podnosić się pięty.
053CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E17: Cuff alignment
Atomic
00:00
Cuff Alignment
053
Regulacja cholewki (Cuff aligment)
Regulacja cholewki to dopasowanie kąta wychylenia cholewki butów na boki. Można tego dokonać na dwa różne sposoby.
054CO JE DOBRÉ VĚDĚT
BOOTHUB E18: Sole canting
Atomic
00:00
Sole Canting
054
Canting podeszwy
O cantingu mówimy wtedy, kiedy zmieniasz kąt, pod którym but łączy się z wiązaniem, ostatecznie dopasowując kąt boczny dolnej skorupy.

77% elementów tworzących buty Atomic można naprawićlub wymienić.

Zepsuta klamra? Zużyte nakładki grip pads?
Naprawa części wydłuża żywotność butów i poprawia ich długoterminową funkcjonalność, podobnie jak wymiana oleju w samochodzie. To bardziej opłacalne i lepsze dla środowiska.